ORÐAFJÁRSJÓÐURINN: ÞRÓUN ORÐAFORÐA MEÐ ORÐASPJALLSAÐFERÐ MARKMIÐ: • Að efla orðaforða barna gegnum skipulagt bókaval og orðaspjallsaðferðina • Að þjálfa hljóðavitund og málskilning með fjölbreyttum aðferðum • Að styðja sérstaklega við tvítyngd börn með markvissum orðaforðakennsluaðferðum • Að skapa jákvætt viðhorf til tungumáls og læsis • Að tengja saman mismunandi læsistegundir í gegnum bókmenntir og leik ALDURSHÓPUR: Leikskólabörn 4-5 ára, áhersla á einfaldari orð fyrir tvítyngd börn TÍMAÁÆTLUN: 6 vikna áætlun með þremur 20-30 mínútna kennslustundum á viku. • Vika 1-2: Grunnorðaforði með einfaldri bók • Vika 3-4: Millilagsorðaforði með meðalþungri bók • Vika 5-6: Þriðja lags orðaforði (sértæk/sjaldgæf orð) með þyngri bók FRAMKVÆMD: VIKA 1-2: GRUNNÞREP - EINFÖLD BÓK Bókaval: "Ég get!" eftir Birgitta Sif Orðaspjallskennslustund 1: Kynning (5 mín): Setjið upp læsishvetjandi umhverfi með koddum í hring. Kynna bókina og spyrja börnin hvað þau sjá á forsíðunni. Lestur og orðaspjall (15 mín): Lesið bókina hægt og skýrt. Stoppið við grunnorðin: glaður, leikur, vina, hjálpa, reyna. - Fyrir hvert orð: Útskýrið merkingu með einföldum orðum - Látið börnin endurtaka orðið og nota það í nýrri setningu - Notið látbragð til að undirstrika merkingu orðanna Leikræn tjáning (10 mín): Börnin leika orðin með látbragði, t.d. að vera "glaður" eða "hjálpa" vini. Orðaspjallskennslustund 2: Upprifjun (5 mín): Rifja upp orðin frá fyrri kennslustund með myndaspjöldum. Endurlestur (10 mín): Lesið bókina aftur en nú með meiri þátttöku barnanna. Orðaleikir (15 mín): - "Finndu orðið": Börnin standa upp þegar þau heyra orðin sem voru kennd - "Hvað get ég?": Börnin segja til skiptis "Ég get..." og ljúka setningunni Orðaspjallskennslustund 3: Teikniverkefni (20 mín): Börnin teikna mynd af einhverju sem þau "geta" og kennari skrifar undir myndina "Ég get..." Sýning og tjáning (10 mín): Hvert barn sýnir mynd sína og segir frá henni með áherslu á markorðin. VIKA 3-4: MILLIÞREP - MEÐALÞUNG BÓK Bókaval: "Veðrið í Veðraheimi" eftir Bergrúnu Írisi Sævarsdóttur Orðaspjallskennslustund 1: Kynning (5 mín): Ræða um veðrið í dag. Spyrja börnin um uppáhalds veðrið. Lestur og orðaspjall (15 mín): Lesið bókina og stoppið við millilagsorðin: stormur, rigningarskúr, hlýindi, gola, frostmark. - Útskýrið hvert orð og biðjið börnin að lýsa hvað þau hugsa þegar þau heyra orðið - Notið myndir og hreyfingar til að sýna mismunandi veðurfyrirbæri Veðurleikur (10 mín): Börnin herma eftir veðrinu sem kennarinn nefnir Orðaspjallskennslustund 2: Veðurkort (20 mín): Útbúið veðurkort með börnunum þar sem þau teikna mismunandi veður Orðaveiðar (10 mín): Lesið bókina aftur og börnin rétta upp hönd þegar þau heyra markorðin Orðaspjallskennslustund 3: Veðursagan mín (20 mín): Hvert barn býr til stutta veðursögu með hjálp kennara Frásögn (10 mín): Börnin segja sögurnar sínar fyrir hópinn með áherslu á veðurorðin VIKA 5-6: EFSTA ÞREP - ÞYNGRI BÓK Bókaval: "Ævintýri í skóginum" eftir Sigrúnu Eldjárn Orðaspjallskennslustund 1: Kynning (5 mín): Ræða um skóg og hvað er að finna í skógi. Lestur og orðaspjall (15 mín): Lesið bókina og stoppið við þriðja lags orðin: kvistir, trjábolur, skjól, dvergalönd, könglar. - Útskýrið orðin ítarlega með myndum og dæmum - Fyrir tvítyngda barnið: Tengið við hugsanlega sambærileg orð á móðurmáli barnsins Skógarganga (10 mín): Ímynduð skógarganga þar sem börnin leika að þau séu að upplifa markorðin Orðaspjallskennslustund 2: Könglar og kvistir (20 mín): Notið raunverulega köngla og kvisti til listsköpunar Orðaspjall (10 mín): Ræða um hvað var búið til og nota markorðin í umræðunni Orðaspjallskennslustund 3: Skógarævintýri (20 mín): Búa til sameiginlegt ævintýri sem gerist í skógi Frásagnarleikur (10 mín): Börn bæta við söguþráðinn til skiptis og nota markorðin NÁMSMAT: • Gátlisti fyrir hvert barn: Skrá framfarir í orðanotkun (þekkir/skilur/notar) • Myndbandsupptökur: Taka upp stuttar frásagnir barnanna í upphafi og lok verkefnis til að meta framfarir • Myndaskráning: Ljósmyndir af verkefnavinnu barnanna til að sýna þróun • Foreldramat: Stutt könnun til foreldra um orðanotkun barnsins heima fyrir og eftir verkefnið EFNIVIÐUR: • Bækurnar þrjár: "Ég get!", "Veðrið í Veðraheimi" og "Ævintýri í skóginum" • Orðaspjöld með myndum af lykilorðunum • Teikniáhöld og pappír • Náttúrulegur efniviður (könglar, kvistir, laufblöð) • Spjaldtölva til að taka upp og sýna myndefni tengt orðunum • Hljóðupptökutæki • Veggspjald fyrir orðavegg þar sem orðin safnast upp eftir því sem verkefninu vindur fram FRAMKVÆMD: UNDIRBÚNINGUR: Veljið bækur sem henta hverju stigi (sjá efniviðarlista) Veljið orð sem þið ætlið að vinna sérstaklega með á hverju stigi Útbúið sjónrænt efni til stuðnings (myndir, spjöld, hluti) STIGSKIPT NÁLGUN: #### 1. STIG (vikur 1-4) - Grunnorðaforði og einföld orð: • Bók: "Góða nótt, Gúndi" eftir Áslaugu Jónsdóttur • Orðaspjallsaðferð: 1. Fyrir lestur: Skoðið bókarkápu saman, spáið í hvað sagan gæti fjallað um. Kennið 3-4 valin orð fyrir lesturinn með því að útskýra þau einfaldlega og sýna myndir. 2. Á meðan lestri stendur: Stoppið við valin orð, útskýrið þau, sýnið myndir og bendið á atriði í bókinni. 3. Eftir lestur: Rifjið upp orðin, leikið með þau, tengið við eigin reynslu. • Valin orð: sofa, draumur, bangsi, myrkrið, hvíla • Verkefni: - Búið til mynd af Gúnda að sofa og merkið hlutina á myndinni - Leikið með vinaleg bangsa-handbrúða sem hjálpar til við að fara að sofa - Syngið lag um nóttina og svefn með hreyfingum #### 2. STIG (vikur 5-8) - Millilagsorðaforði: • Bók: "Einar álfur hjálpar vinum" eftir Kristínu Helgu Gunnarsdóttur • Orðaspjallsaðferð: 1. Fyrir lestur: Skoðið bókarkápu saman, spjallið um álfana, hjálpsemi og vináttu. Kennið 4-5 valin orð fyrir lesturinn. 2. Á meðan lestri stendur: Stoppið við valin orð, útskýrið merkingu, notið leikhæfileika og látbragð. 3. Eftir lestur: Rifjið upp orðin, tengið við reynsluheim barnsins, leikið með orðin í nýju samhengi. • Valin orð: hjálpsemi, lausn, hugrekki, vandamál, samvinna • Verkefni: - Búið til litla leikþætti þar sem barnið hjálpar öðrum að leysa einföld vandamál - Teiknið myndir af atvikum úr sögunni og merkið orðin við - Notið spil með myndum og orðum til að para saman hugtök og myndir #### 3. STIG (vikur 9-12) - Þriðja lags orðaforði (sjaldgæf/sértæk orð): • Bók: "Palli var einn í heiminum" eftir Jens Sigsgaard • Orðaspjallsaðferð: 1. Fyrir lestur: Skoðið bókarkápu, spáið í söguþráð, kennið 4-5 valin orð með ítarlegri útskýringum. 2. Á meðan lestri stendur: Stoppið við valin orð, útskýrið merkingu, notið samheiti og andheiti. 3. Eftir lestur: Vinnið með orðin í fjölbreyttum verkefnum sem reyna á dýpri skilning. • Valin orð: sjálfstæði, einmanaleiki, hugmyndaflug, óþægindi, tilfinningar • Verkefni: - Búið til tilfinningaspjöld með andlitsmyndum og orðum - Leikið "hvað ef" leiki (t.d. "hvað ef þú værir ein/n heima?") - Notið leir til að móta hluti sem tengjast sögunni og orðunum - Búið til einfalt orðakort sem sýnir tengsl milli orða og hugtaka VIKULEG UPPBYGGING (FYRIR ÖLL STIG): • Dagur 1: Kynning á bók og völdum orðum. Lestur með orðaspjallsaðferð. • Dagur 2: Endurlestur og vinna með orðin í gegnum leik og skapandi starf. • Dagur 3: Tenging orða við daglegt líf, samræður um efnið. • Dagur 4: Upprifjun, spil og leikir sem tengja orðin við önnur svið. NÁMSMAT: • Myndræn skráning á framförum (myndir af verkefnum barnsins) • Einföld orðaforðaskráning (fyrir og eftir verkefnið) • Hljóðritun á samtölum við barnið til að meta framfarir í málnotkun • Áhugastigsmat (hvernig hefur áhugi á bókum og orðum þróast?) • Sjónræn skráning á orðum sem barnið lærir (veggspjald með orðunum sem bætast við) EFNIVIÐUR: BÆKUR: Fyrsta stig: - "Góða nótt, Gúndi" eftir Áslaugu Jónsdóttur - "Kalli kanína og kúlurnar" eftir Sigrúnu Eldjárn - "Moli litli" eftir Páll Ólafsson Annað stig: - "Einar álfur hjálpar vinum" eftir Kristínu Helgu Gunnarsdóttur - "Amma fer í sumarfrí" eftir Sigrúnu Eldjárn - "Búkolla" (íslenskt ævintýri í einfaldri útgáfu) Þriðja stig: - "Palli var einn í heiminum" eftir Jens Sigsgaard - "Ég vil fisk" eftir Áslaugu Jónsdóttur - "Lubbi finnur málbein" eftir Þóru Másdóttur og Eyrúnu Ísfold Geturðu sett vikuskipulagið upp sem töflu?